Het Zonnewiel,
het oog dat over de hele wereld
waakt en verlicht.

Tekst

As the Sun revolves,
the Father generates all.
He has twelve limbs
corresponding to the lunar months.
He is the pull of water and their tides,
the substance above the heavens,
above the sky.
Other calculators of apparent time
say that the whole universe
is fixed like spokes on the nave of a wheel.

Who as the embodiment of illusory Time
is possessed of seven wheels
in the form of seven horses,
endowed with six spokes of six seasons.
Whether possessor of five feet,
twelve limbs, seven wheels of six spokes.
It is the Aeon, the embodiment
of the mystery of TIme.
Ruler of Creatures,
led by the Sun and the Moon,
which causes a world of illusion.

Fragment uit ‘The Principal Upanishads: The Essential Philosophical Foundation of Hinduism’ door Alan Jacobs

Tekst

Na de cultus van de Grote Moeder, als vruchtbaarheidssymbool, tijdens de steentijd, is er de geboorte van de zonnegod tijdens de bronstijd. Het wiel met 4, 6 of 8 spaken werd gebruikt om deze godheid te symboliseren.

Ik beperk mij, met een beknopte historische weergave doorheen de geschiedenis, tot de 6 spaken wiel wegens zijn geometrische verwantschap met het LevensKiem.

Indus vallei

10.000 – 4.500 v.Chr. (Neolithicum tot de Bronstijd)
Afbeelding van 6 spaken en 8 spaken wiel.
Rotstekeningen in de Edakkal grotten, Kerala, Zuid-Indië.
(Foto © onbekend)

4000 – 3500 v.Chr.
Koperen amulet geproduceerd met de verloren-wastechniek, Mehrgarh, Pakistan.
(Foto © onbekend)

2650 – 1500 v.Chr. (Harappa cultuur)
(sommigen archeologen dateren het zelfs ouder).
‘In situ’ grafschrift ?, Dholavira, Indië.
(Foto © onbekend)

Nageschilderd replica van de 10 Harappan-symbolen in het plaatselijk museum.
Let ook op de bijgeschilderde varianten  van het LevensKiem (deze zijn niet in situ teruggevonden).
(Foto © onbekend)

De Harappacultuur of Indusbeschaving was een beschaving uit de bronstijd in het zuiden van Azië (ca. 3200 – 1900 v.Chr.). Er zijn vindplaatsen gevonden in Pakistan, het noordwesten van India, in Centraal-Azië en het Arabisch Schiereiland. Er zijn veel objecten (zegels, miniatuur-tabletten enz.) gevonden, die tot deze oude beschaving toebehoren. 

Volgens sommige historici zijn deze objecten administratief-commerciële instrumenten (belastingtokens, handelslicenties, metrologische gegevens, enz.) die werden gebruikt voor het beheersen van de complexe economische handel. Gezien de kortheid van de inscripties ging het misschien niet om een echt schrift, maar een identificatiesysteem voor handelstransacties en handtekeningen. Er zijn voorbeelden van kleizegels die zijn bevestigd aan bundels goederen die tussen handelaren zijn verhandeld; sommige van deze kleizegels zijn gevonden in de regio Mesopotamia, ver buiten de Indus-vallei, een getuigenis van de omvang van de handel in de oudheid.

Het Indus-script werd ook gebruikt in de context van ‘verhalende beelden’: deze afbeeldingen bevatten scènes met betrekking tot mythen of verhalen, waarbij het script werd gecombineerd met afbeeldingen van goden, mensen, dieren en (denkbeeldige) wezens afgebeeld in actieve poses. Dit lijkt op een religieuze, liturgische en literaire gebruik. Sommige zegels zijn dus misschien ook gebruikt als amuletten of talismannen.

In de antieke beschavingen bestond er aanvankelijk geen ‘cultus van het schrift’. De noodzaak om iets op te schrijven werd als een teken van zekere degeneratie beschouwd, aangezien men normaal alles onthield. Het ging dan ook in het algemeen om orale tradities en de kennis werd zorgvuldig van de ene generatie op de andere overgedragen.
De vroegste voorbeelden van het Indusschrift dateren uit deze periode. Daarmee wordt het begin van het schrift in Zuid-Azië in ongeveer dezelfde tijd geplaatst als die van het oude Egyptische en Mesopotamische schrift.
Het ontstaan van de Veda’s, de heilige teksten van de Indo-Ariërs ontstonden op zijn vroegst rond 1600 v.Chr.
Het verband tussen de Indusbeschaving en de eerste cultuur van het Sanskriet, welke de Vedische teksten van onder meer het Hindoeïsme voortbracht, is niet duidelijk.

Er is ook archeologisch materiaal van de Harappacultuur dat historici doet geloven dat deze beschaving een octaal getalstelsel gebruikte en kennis had van de verhouding van lengte van de cirkelomtrek en zijn diameter, dus de benaderende waarde van het getal π. Een ander unieke Harappaanse uitvinding was een instrument om secties van de horizon in azimut te meten.

2700 – 2000 v.Chr. (Harappa cultuur)
Pashupatinath zegels, Mohenjodaro, Pakistan.
(Foto © National Museum, New Delhi India)

19e v.Chr. (Harappa cultuur)
Steatiet zegel beeltenis van een Indiase neushoorn, Mohenjodaro, Pakistan.
Archeologisch museum, Karachi, Pakistan
(Foto © akg-images / De Agostini Picture Lib. / A. Dagli Orti)

(Harappa cultuur)
Indus terra cotta zegel uit Mohenjodaro, Pakistan
6-spaken afbeelding met dieren hoofden waaronder een eenhoorn.
(Foto © Onbekend)

Nagemaakte afbeelding voor de film Mohenjodaro uit 2016 (niet authentiek).

(Harappa cultuur)
Terra cotta tablet
(Links) Dit beeld vertoont een vrouwelijke godheid die met uitgestrekte armen staat en twee schijnbaar dodelijke dieren op afstand houdt en boven een olifant staat. 
Dit thema is gemeenschappelijk in zowel de Indus-, Oude Egyptische en Mesopotamische rivierculturen.
Algemeen wordt aangenomen dat dit een Harappan-motief is ontleend aan Soemerisch-Akkadische bronnen. De Babylonische gelijkaardige afbeeldingen wordt verbonden met de legende van Gilgamesj.
Hier wordt ook een 6-spakenwiel afgebeeld boven het hoofd van de godheid.
(Rechts) De andere kant van het tablet toont een jager die een waterbuffel doorboort met een speer (hindoe-ritueel?) in aanwezigheid van een zittende priester of godheid in yoga houding.

(Foto © Harappa Museum, Pakistan)

Er zijn verschillende theoriën over de betekenis van het ‘6-spaken wiel’

• De betekenis van het wiel wordt verbonden met de zonneschijf.
In de Ṛgveda wordt Sūrya beschreven als een wagen met één wiel. Het is dit zonnesymbool opgevat als een strijdwagenwiel dat later het wapen van Vishnu werd, de vergoddelijke vorm van Sūrya, wiens vurige (zes)-spaken (Sudarshana)-chakra wiel het fenomenale universum vertegenwoordigt.
Verder wordt in de Ṛgveda Mitra (een andere vorm van Sūrya) beschreven als het oog van de wereld. Zo wordt de zon die door de ruimte gaat, opgevat als het oog dat over de hele wereld waakt en verlicht. Zo kan het wielsymbool ook worden geassocieerd met licht en kennis. Daarom zijn in zekere zin zowel het wiel (cakka) als het oog (cakṣu; Pāli: cakkhu) synoniem.
In dit verband is het interessant op te merken dat de realisatie van de waarheid heel vaak wordt beschreven als ‘cakkhuṃ udapādi’ of ‘het oog van wijsheid daagde’. Hier is het oog de wijsheid (paṭivedha-ñāṇa)

Het wiel staat voor beweging, continuïteit en verandering, voor altijd draaiend als de cirkel van de hemel. Het boeddhisme identificeert dit wiel als het dharmachakra of ‘wiel van dharma’ van de leer van de Boeddha. De Tibetaanse term voor dharmachakra betekent letterlijk het ‘wiel van transformatie’ of spirituele verandering. De beweging van het wiel vertegenwoordigt de spirituele transformatie onthuld door de leer van de Boeddha.

‘Wiel van de Wet.’ Het Sanskriet woord ‘dharma’ wat betekent ‘vasthouden, handhaven, behouden’, ‘wat is gevestigd of stevig’ en ‘wet’.
‘Sūrya’ als het hemelse vuur (divya-agni). ‘Vishnu’ betekent o.a. ‘alles doordringend’, ‘iemand die alles en in alles is’, ‘iemand die overal binnenkomt’. Het wiel van Vishnu heeft zes spaken (en is het symbolische equivalent van een zesbladige lotus). Het vertegenwoordigt de (universele) geest, de onbegrensde kracht die alle sferen en vormen van het universum creêert en vernietigt, en waarvan de aard is om steeds te draaien. Sudarśana chakra of ‘wiel/schijf van hoopvolle visie’.






• Het  ‘spaakwiel’ wordt ook verbonden met de cirkel die de cyclische tijd van het jaar en de zon symboliseerde. De zes spaken in de cyclus van het jaar vertegenwoordigen de zes seizoenen: in het midden is het schip waarin de spaken zijn geplaatst (dit centrum vertegenwoordigt het onveranderlijke, onbeweeglijke centrum, het hoogste causale continuüm). De cirkel rond het wiel is ‘Māyā’, de goddelijke macht van illusie. De universele geest correspondeert in de microkosmos met het actieve begrip van het individuele bestaan dat wordt geassocieerd met het vurige principe. De wonderbaarlijke kracht van de geest kan alle vormen van onwetendheid vernietigen, vandaar dat het wiel het wapen is dat de hoofden van alle demonen, van alle zonden (onbewustheid) afsnijdt.

• Ṣaḍbhāgin betekent ‘de ontvanger van één-zesde deel’, als vergoeding voor de Koning of Heerser in ruil voor bescherming.
De semantische associatie van wiel met soevereine macht ligt in de etymologie in het Sanskriet en betekent o.a. ‘hoogste heerser’.
Hier staat het zonnesymbool voor soevereiniteit, bescherming en creatie.

• In de Sintasjtacultuur  (2100 – 1800 v.Chr.) (Oost-Europa en Centraal-Azië ) zijn de oudste voorbeelden van gespaakte wielen en strijdwagens gevonden.
Het 6 spaken wiel symbool bestaat al veel langer. Is het mogelijk om de vorm van een wiel te gebruiken voordat deze bestaat? En was het symbool zelf dat uiteindelijk tot de oprichting van het spaakwiel heeft geleid, zoals een platonisch idee dat vorm kreeg door een demiurg?

“De zon is de geest (Atman) van alles wat in beweging of in rust is
en de Zon verbindt alle dingen met Zichzelf door middel van een draad van spiritueel licht.”

Rig Veda 1.115.1

Dharma wiel

1-2e n.Chr.
Voetafdruk van Boedha in leisteen, 
Uit Gandhara, Afghanistan/Pakistan
Hier symboliseert de lotus de zonneschijf, de lotus die de zuiverheid van de geest van de Boeddha symboliseert.
Galerij Jacques Barrère, Parijs, Frankrijk
(Foto © onbekend)

2e n.Chr.
Afbeelding in leisteen
Uit Chorasan, Gandhara, Indië
Verering van de Drie Juwelen
De Boeddha, de volledig verlichte, de Dharma, de boeddhistische leringen, en de Sangha, de kloosterorde.

Etnologisch Museum van Berlijn, Duitsland
(Foto © onbekend)

2e n.Chr.
Afbeelding in zandsteen
Uit Bharhut, Indië
Aanbidding van de dharmachakra 
Indisch nationaal museum, Kolkata, Indië
(Foto © onbekend)

3-4e n.Chr.
Afbeelding  ‘Het grote wonder van Boedha’, Païtava Klooster
Uit Kapisha, Afghanistan 
Guimet museum, Parijs, Frankrijk
(Foto © onbekend)

12-13e n.Chr.
8 meter hoge boeddhistische reliëf in de Dazu-rotsen in China
Anicca houdt het boeddhistische levenswiel vast – het wiel toont zes incarnaties van alle levende wezens, wat wijst op de boeddhistisch cyclus van karma en reïncarnatie.
(Foto © Gerd Eichmann)

18e n.Chr.
Een traditionele Tibetaanse thangka met de bhavacakra.
Uit Oost-Tibet
Afbeelding van het boeddhistische universum, of het wiel van het bestaan, met de zes rijken van het bestaan.
Kunstmuseum, Birmingham, UK
(Foto © onbekend)

19e n.Chr.
Miniatuur schilderij, Tanjore School
Uit India
De aanbidding van Surya, de zonnegod op zijn strijdwagen.
(Foto © onbekend)

Datering onbekend
Thangka met afbeelding van het levenswiel
National Gallery-museum in Praag
(Foto © onbekend)

1230 n.Chr.
Codex Buranus (Carmina Burana), Miniatuur van het Rad van Fortuin.
Foto © Beierse Staatsbibliotheek, München

13e n.Chr.
Stenen wiel uitgehouwen in de muren van de zonnetempel van Kornark, Indië
(Foto © Planabee)

Zonnewiel

3e v.Chr.
(Votief?)-munt, uit Belgisch Gallië
Gallische munt met gestileerde afbeelding van paard en Taranis-zonnewiel.
Museum Kunst & Geschiedenis, Brussel, België
(Foto © Stefaan Algoet)

2e v.Chr.
(Votief?)-munt, uit West-Hongarije
Hengst met 3 penissen, onder Taranis-zonnewiel
(Foto © onbekend)

50 v.Chr. – 50 n.Chr.
Votief-wielen, uit Belgisch Gallië
Ook ‘rouelles’ genoemd, van de Taranis cultus.
(Foto © Musée d’Archéologie Nationale, Frankrijk)


Een votiefoffer, offergift of anathema genaamd, is een (vaak kostbaar) voorwerp dat werd achtergelaten, in graven of heilige plaatsen, om goden gunstig te stemmen.

50 v.Chr. – 350 n.Chr.
(Votief?)-munt, uit Afghanistan
(Foto © onbekend)

3-1e v.Chr.
Spaakwielamulet, La Tène-cultuur
(Foto © Catawiki)

1e v.Chr.
Spaakwiel amulet, Engeland
(Foto © Catawiki)

Judea

3-6e n.Chr.
Mozaïekvloer met afbeelding van een strijdwagen van de zon, met twee zes-spaken wielen.
Omringd door de tekens van de dierenriem en de vier seizoenen.
Synagoge met hellenistische invloed, in Sepphoris/Diocaesarea, de geboorteplaats van de moeder van de Maagd Maria, Anna.
Zippori, Galilea, Israël
(Foto © Gabi Laron/Courtesy Zeev Weiss)

Mesopotamië

De sumerische god, ‘Šamaš de AlZiende’ werd als zon in Mesopotamië afgebeeld als een 8 spaken wiel. Hij brengt licht en warmte naar het land, en laat toe de planten en gewassen om te groeien. Bij zonsopgang staat Šamaš op uit zijn ondergrondse slaap en neemt een dagelijks pad door de lucht. Terwijl de zon de hele hemel vult met licht, houd Šamaš toezicht op alles wat zich overdag voordeed. Hij werd zo de god van waarheid, oordeel en gerechtigheid. Šamaš speelde ook een rol in verdragen, eden en zakelijke transacties, omdat hij bedrog en dubbelhartigheid kon doorzien. Als verdediger van gerechtigheid had de zonnegod ook een krijgeraspect.

860 v.Chr.
Kalkstenen tablet
Koning Nabu-aplu-iddina afgebeeld in de aanwezigheid van Šamaš, de zonnegod.
(Foto © The British Museum.)

NABU – De Babylonische god van het schrift en wijsheid. Zijn naam verwijst naar zijn profetische vermogens en de gave van het schrijven. Hij was de beschermgod van de schriftgeleerden en ‘de tabletten van Lotsbestemmingen’ die de heerser van het universum bepaalden (Anu, Enlil en Assur). Nabu was een van de belangrijkste goden van Mesopotamië. Hij werd duizenden jaren vereerd en wordt vaak vergeleken met o.a. Thoth van de Egyptenaren.

800 v.Chr.
Kalkstenen beeld van de God Nabu, Nimrud, Irak

3000 v.Chr.
Tekening van een Palette van Koning Narmer, Egypte.
Links naast de Koning wordt een 6-bladig rozet afgebeeld.
(Foto © Egyptian Museum, Cairo)

2600 – 2400 v.Chr.
Cirkelvormige chlorietdoos uit Iran
Met mythologische taferelen gelijkend op het Gilgamesj verhaal. Hoofdpersonage wordt bijgestaan door een 6-bladige rozet.
(Foto © British museum, Londen)

2100 v.Chr.
Cilinderzegel
Ur-Nammu, koning van Ur, zittend op de troon, uit Sumerië. Hier wordt een 6-spaken symbool in een vierkant afgebeeld.
(Foto © British Museum, Londen)

1400 – 1200 v.Chr.
Assyrische cilinderzegel
Afbeelding van een man met vogelvleugels en een schorpioenstaart die een pijl afvuurt op een griffioen. Een schorpioenman is één van de wezens die Gilgamesj tegenkomt op zijn reis. In de hemel worden 6-spaken symbolen afgebeeld.
(Foto © Walters Art museum, V.S.)

827 v.Chr.
Zwarte obelisk van Shalmaneser III uit Nimrud
Afbeelding van Jehu koning van Israel die hulde brengt aan koning Shalmaneser III van Assyrië. Hier staat een 6-spaken zon naast de Nibiru Gevleugelde zonneschijfsymbool.
(Foto © British Museum, Londen)

6e v.Chr.
Vierzijdige stenen amuletzegel, Mesopotamië
(Foto © Catawiki)

Koninkrijk Urartu, Armenië

7e v.Chr.
Stenen reliëf uit de koninklijke vesting van Urartu, Armenië.
De gevleugelde god Khaldi staande op een leeuw. Met boven hem een zich herhalend 6-spakenwiel.
Museum van Anatolische beschavingen, Ankara, Turkije
(Foto © onbekend)

Bibliografie
– ‘The ancient words for lapis lazuli and fish-eye beads: a semantic study of the Indus inscriptions through archaeological and linguistic lenses’, door Bahata Ansumali Mukhopadhyay
– ‘Indus script’, door Cristian Violatti
– ‘The wheel from Mehrgarh to the Vedas and the Indian national emblem’, door Giacomo Benedetti
– Harappa.com Iravatham Mahadevan
– ‘Het boeddhistische wielsymbool’, door T.B. Karunaratne
– ‘The Handbook of Tibetan Buddhist Symbols’, door Robert Beer
– from Harappa.com by Iravatham Mahadevan
– ‘The Myths and Gods of India’, door Alain Daniélou
– ‘De Minoïsche-Myceense religie en haar overleving in de Griekse religie’, door Martin Persson Nilsson
– ‘From Lineage to State’, door Romila Thapar
-’Early System of Naks. atras, Calendar and Antiquity of Vedic & Harappan Traditions’, door A. K. Bag
– Wikipedia

© Gelieve de auteurs vermelding en copyright te respecteren.